Heilige geografie.
De traditie om een heilige in rituelen vastgelegde reis te ondernemen is niet van één plaats en tijd, maar geld voor alle plaatsen op de wereld en voor alle tijden. Altijd voert deze reis langs plaatsen van mythische en religieuze betekenis. Het getuigt van de verstrengeling van de menselijke geest om zich zowel te verbinden met het landschap waarin de mens leeft en zich beweegt, als ook om het contact te onderhouden met de alles omvattende kosmische kracht die zowel schept, vernietigd als in stand houdt.
Tekeningen die in de aarde zijn getekend zijn de meest directe vorm van heilige geografie die er bestaat. Uit zeer verschillende culturen zijn voorbeelden bekend van rechte lijnen, rituele routes, geometrische figuren en afbeeldingen die op het aardoppervlak zijn getekend. Deze heilige geografieën vormen de uitdrukking van een voor ons onbekende geloofsovertuigingen.
De meest bekende in de aarde gekerfde lijnen zijn de Nazcalijnen die zich bevinden op de woestijngrond op de hoogvlakte van Peru. Algemeen wordt aangenomen dat de figuren en de geometrische vormen zijn vervaardigd door mensen die behoorde tot de Nasca cultuur. (ca 200 v. chr. – 600 n. chr.) Terwijl de rechte lijnen worden toegeschreven aan de oudere Paracas cultuur die verder teruggaat. (tot 800 v. chr.)
Deze reusachtige tekeningen met tientallen figuren van dieren, honderden geometrische vormen en duizenden rechte lijnen en lijnenspellen zijn in het woestijnzand gemaakt en door ideale omstandigheden bewaard gebleven. Omdat de figuren zo groot zijn kan je deze het beste vanuit de lucht zien. Het bekendst zijn de spin, de aap en de kolibrie; het grootste figuur is 134.000 meter lang; de langste rechte lang lijn is 12 kilometer en al de lijnen samen hebben een lengte van 1500 kilometer.
In het verleden hebben veel onderzoekers een verklaring trachten te vinden voor de aanwezigheid van deze in de aarde getekende lijnen. Het bekendst is Erich von Däniken die er een boek over heeft geschreven (waren de Goden kosmonauten) en Maria Reiche die heel haar leven heeft geweid aan deze lijnen die in het zand zijn gekerfd.
Als de mens zich gaat verdiepen in de betekenis van de Nazca lijnen dan is er geen gebrek aan theorieën over deze reusachtige tekeningen in de Nazcawoestijn. Sommige gaan uit van astronomische verbanden, andere dat ze te maken hebben met de waterhuishouding en andere beweren dat de rechte lijnen gebruikt werden als landingsplek voor ruimteschepen door buitenaardse beschavingen. Maar echt toereikend zijn deze theorieën nooit geweest.
Het mysterie van de rechte lijnen.
De moderne mens wil graag alles ordelijk in hokjes onderbrengen en een enkele en sluitende verklaring vinden die past bij het wereldbeeld waarin deze gelooft. Dat geld ook voor de lijnen die in de Nazca woestijn liggen en met welk doel deze figuren zijn gemaakt. Maar stel je de vraag wat de betekenis is van deze lijnen en met welk doel ze zijn gemaakt dan moet je wel onder ogen zien, dat de leef- en werkomstandigheden in het gebied waar ze liggen zodanig moeilijk en zwaar zijn geweest, dat het volstaan met de simpele conclusie, dat deze zomaar zijn gemaakt, of om regenwater af te voeren volstrekt onbevredigend zijn.
Ook moet in overweging worden genomen dat de rechte lijnen die in de Nazca woestijn van Peru zijn gemaakt niet op zichzelf staan. Archeologen gaan er daarom tegenwoordig vanuit, dat de rechte lijn en wegen die op meerdere plaatsen in de wereld in het landschap zijn gemaakt, van een andere dan gewoon en alledaags belang zijn geweest. Sommige sluiten niet uit dat het religieuze leven een belangrijk rol moet hebben gehad.
De rechte lijn, of wegen die ook ‘denkbeeldig’ kunnen zijn worden ook aangetroffen in het noorden van Chili in de Atacamawoestijn en op het Hoogland van Bolivia. De laatste overtreft met een lengte van 32 kilometer de langste rechte lijn die in de Nazcalijn ligt. De ‘denkbeeldige’ wegen die een obsessieve rechtlijnigheid hebben verbinden verschillende ceremoniële centra met elkaar. Deze zijn ontdekt in het Andes gebergte van het Amazonegebied en in Noord-Amerika. De laatste heeft een lengte van 725 km en verbindt drie religieuze centra van de Anasazi (Aztec, Chaco en Paquime) met elkaar.
De betekenis van de rechte lijn.
Het meest en tegelijk mysterieuze aspect van deze wegen en paden is de volmaakte rechtlijnigheid waarmee ze het natuurlijke landschap doorkruizen. Als je wat dieper op onderzoek gaat naar de betekenis van de lijnen in de Nazca woestijn en van de rechte lijnen die op veel plaatsen in de wereld te vinden zijn dan ontdek en hoor je de verhalen die zeggen ‘dat de wegen wel op wegen mogen lijken, maar dat het geen echte wegen zijn.’
Dit kan verklaren waarom er langs de route restanten zijn aangetroffen van wat mogelijk altaren of offerplaatsen zijn geweest en verklaard dat er bij veel rechte wegen voetsporen zijn uitgesleten. Dit duidt op ritueel gebruik en doet denken aan een religieus gebruik van de Kogi indianen. De sjamanen van dit volk bewandelen een eeuwen oud stenen pad om in geestvervoering te komen. Voor hen is dit stenen pad een heilige pad die zij in hun geestesvervoering bewandelen en in contact brengt met de andere wereld. In trance zien de sjamanen hoe het pad zich voortzet op de plek waar het stenen pad eindigt. Zij noemen het stenen pad ‘het pad van de geesten.’
Een spiritueel doel.
Nu weer terug naar de Nazcalijnen. Er is een theorie ontstaan bij sommige antropologen dat de lijnen zijn bedoeld als een vorm van een religieuze uiting. Dit wordt versterkt dat uit onderzoek blijkt dat een aantal van deze lijnen zijn gericht op een ceremonieel centrum waarvan wordt vermoed dat deze een belangrijke orakel en bedevaartsplaats is geweest.
Er wordt door hen geopperd dat de symbolische figuren, vormen en rechte lijnen in de Nazca woestijn een natuurlijke afspiegeling zijn van de andere wereldse routes en dat sjamanen dit pad bewandelde, vaak met gebruik van hallucinerende stoffen, omdat dit een spiritueel doel diende. De sjamanen gebruikte de zichtbare paden voor een spirituele vlucht naar de andere wereld, om vervolgens op ‘de paden van de geesten’ verder te reizen en contact te krijgen met voorouderlijke geesten. Dit kan dan ook verklaren dat zowel de lijnen in de Nazca woestijn, als de rechte wegen zijn doordrenkt met een bovennatuurlijke macht.
De vlucht van de ziel.
Zowel de beschaving van de Nazca lijnen, als de beschavingen die aan bod zijn gekomen in dit blog hebben als overeenkomst dat hun religieuze cultuur sjamanistisch, of sjamanistisch georiënteerd was. Dit betekent een animistisch wereldbeeld waarbij geesten en voorouderverering het belangrijkst zijn. Het wordt beschouwd als een natuurgodsdienst.
Het sjamanisme verbindt op traditionele wijze geloof en genezing. Hierbij treedt de beoefenaar in trancetoestand in contact met een andere werkelijkheid; treed als het ware uit zijn lichaam, of verkeert in medische terminologie in een dissociatieve toestand.
Het beeldsymbool dat wereldwijd geassocieerd wordt met het uittreden van de geest, of de vlucht van de ziel, is dat van een vogel. Hoewel de praktijk van de sjamaan per cultuur verschilt is de uittreding van de geest een overkoepelend kernmerk en een onlosmakelijk aspect van de trancetoestand.
De sjamaan die uit zijn lichaam treedt met zijn geest en bewust met zijn ziel een reis maakt doet dit met een reden. Altijd heeft dit te maken met communicatie op het geestelijke vlak en om de behoefte van de gemeenschap te dienen. De uitreding is extatisch, waarbij de bewustzijnsverandering die ontstaat als doel heeft om in contact te komen met deze niet alledaagse werkelijkheid. Als men contact heeft met deze niet alledaagse werkelijkheid bereist de sjamaan de wereldas (de axis mundi) om kennis en kracht vanuit de andere wereld te krijgen.
Entoptische beelden.
Ik wil dit blog eindigen dat het motief van de rechte lijn in het landschap misschien gezocht moet worden in entoptische beelden zoals deze worden waargenomen tijdens sjamanistische geestesvervoeringen. Entoptische verschijnselen zijn beelden die door de hersenen in trancetoestand, of als gevolg van bepaalde neurologische afwijkingen worden waargenomen.
Het is interessant, dat juist de kunst van sjamanistische volkeren, waarvan bekend is dat er hallucinogene stoffen werden gebruikt, geïnspireerd lijkt te zijn door dergelijke neurologische beelden. Daarom beweren sommige onderzoekers ook, dat de rechte wegen beschouwd kan worden als een archaïsche voorstelling van de tunnel die wordt genoemd in relatie met bijna dood ervaringen, het is een tunnel die naar een helder licht leidt.