Grotten verwijzen vrijwel op alle plaatsen op de wereld naar gewijde plekken. Het waren de eerste kathedralen waar de spirituele kracht werd gevoeld en ook nu nog door de moderne mens wordt ervaren. De grot is het oersymbool van wedergeboorte, de oorsprong en het centrum. Grotten worden beschouwd als toegangen tot de onderwereld, de ingang naar de hel en het onbewuste. Het is de plaats waar visioenen zich aandienen en waar een ander dan wereldse stilte en een geestverruimende stilte heerst. Ze worden geassocieerd met schaduwen en sjamanen.
Ook spelen grotten een belangrijke rol in symbolische culten, mythen en sagen. Ze worden gezien als plaatsen waar helden en goden worden geboren. Het is een plaats waar zich de ontkiemende krachten van de aarde zich concentreerden en waar men in contact kon komen met de machten van de diepte. Het was de verblijfplaats van waarzeggende en ook was de grot de plaats waar deelnemers aan een ritueel met spiritueel inzicht werden wedergeboren en zielen opstegen naar het hemelse licht.
In de filosofische symbolentaal van Plato speelt de vergelijking van de grot ook een belangrijke rol. Hierin wordt gesteld dat de in een grot gevangen mens slechts schaduwen kan onderscheiden van de ideeën. Door zijn begrensde vermogen heeft hij tot deze hogere en ware realiteit verder geen toegang.
Grotten worden van oudsher in verband gebracht met rituelen waarin contact wordt gemaakt met het levend gevende water (de regengod) en met de seksualiteit. In enkele grotten van de Maya’s vindt men muurschilderingen waar de voorstellingen seksuele rite doen vermoeden. Uit afbeeldingen van dwergachtige figuren kan men concluderen dat er een ideeënverbinding was tussen vruchtbaarheid, regen, dwerg en grot. In de christelijke traditie werden symbolen die te maken hadden met de seksualiteit veelal verdrongen.
In de dieptepsychologisch geïnterpreteerde droomsymboliek kan een gevaarlijke tocht door donkere grotten worden uitgelegd als het zoeken naar de zin van het leven in de diepte van de onbewuste overgeërfde lagen van het onbewuste.